De relevantie van de EED voor de circulaire economie is goed zichtbaar in het EEF-principe. Dit principe benadert energie-efficiëntie als de ‘eerste brandstof’, een opzichzelfstaande energiebron. Bij een energievraag wordt eerst gekeken naar de alternatieve mogelijkheden. Dit kan er bijvoorbeeld toe leiden dat een energiebesparing gekozen wordt boven een investering in de energie-infrastructuur. Of dat er vaker gekozen wordt voor hernieuwbare energiebronnen.

Andersom draagt de circulaire economie ook bij aan de doelstellingen van de EED. Als er bij het ontwerpen van een product gestuurd wordt op een langere levensduur of een hogere mate van herbruikbaarheid of recycleerbaarheid, zorgt dit ervoor dat er minder energieverbruik nodig is om nieuwe producten te maken of oude producten te recyclen. Energie-efficiëntie en de circulaire economie gaan daarmee hand in hand.

In deze sectie vertellen we je wat lidstaten precies moeten of kunnen doen om hun doelen te bereiken.

Om ervoor te zorgen dat lidstaten het Energy Efficiency-Principe zo effectief mogelijk toepassen, biedt de Europese Commissie de volgende richtlijnen:

Lidstaten moeten kosten-batenanalyses opstellen en beschikbaar stellen waarin ze de bredere voordelen van energie-efficiënte oplossingen in kaart brengen. Daarin nemen ze de volgende aspecten in ogenschouw:

De potentiële systeem- en kostenefficiëntie

Maatschappelijke, economische en gezondheids- en klimaataspecten

De toepassing van principes over duurzaamheid en de circulaire economie.

Lidstaten moeten de impact op energie-efficiëntie in kaart brengen van bestaande regelgeving rond onder meer (ruimtelijk) beleid, financiën en investeringsmaatregelen

Lidstaten moeten de impact in kaart brengen op energiearmoede van initiatieven rond energie-efficiëntie

Lidstaten moeten de entiteiten aanwijzen die verantwoordelijk zijn voor de monitoring van de implementatie van het EEF-principe.

Tot slot moeten EU-lidstaten aantonen hoe het EEF-principe zijn weg vindt in nationale, regionale en lokale beleidsvoornemens en investeringsmaatregelen rond energie-efficiëntie. Dat doen ze in het National Energy and Climate Progress Report. Voor meer informatie over dat lokale en regionale perspectief, klik hier.

85% van alle door EU-lidstaten gebruikte gebouwen zijn gebouwd voor het jaar 2000. 75% ervan heeft een slechte energie-efficiëntie. In het kader van de Green Deal – waar ook de EED deel van uitmaakt – heeft de EU besloten dat in 2050 al het vastgoed van lidstaten en decentrale overheden en publieke organisaties emissievrij (‘zero emissions’) moet zijn. Voor nieuwe gebouwen geldt dat al vanaf 2030. Sinds 2021 moeten alle nieuwe overheidsgebouwen overigens al bijna-energieneutraal (‘near zero emissions’) zijn.

Om de bestaande gebouwen van overheidsinstanties te verduurzamen moeten lidstaten elk jaar 3% van hun totale vloeroppervlak renoveren tot bijna-energieneutrale of emissievrije gebouwen. Het gaat hierbij om gebouwen van meer dan 250m2 die per 1 januari 2024 nog geen bijna-energieneutraal gebouwen zijn.

Ter ondersteuning van dit doel moeten lidstaten de gebouwen waar het om gaat in kaart brengen. Deze inventaris moeten ze ten minste elke twee jaar bijwerken. Daarin moeten de volgende aspecten terugkomen:

Het jaarlijkse verbruik – mits de cijfers beschikbaar zijn – als het gaat om verwarming, koeling, elektriciteit en heet water

De energiecertificaten (verstrekt als onderdeel van het Energy Performance of Buildings Directive)

Nationaal fonds voor energie-efficiëntie

De lidstaten kunnen ervoor kiezen om nationaal fonds voor energie-efficiëntie op te richten. Het hoofddoel van dit fonds is het uitvoeren van maatregelen op het gebied van energie-efficiëntie om de lidstaten te ondersteunen bij het behalen van hun nationale doelstellingen voor energie-efficiëntie. Overheden ontwikkelen daarbij financieringsinstrumenten om particuliere investeringen in energie-efficiëntie te stimuleren. Van belang is daarbij dat de overheid vooral aandacht heeft voor mensen die kampen met energiearmoede, kwetsbaar zijn, een laag inkomen hebben of in een sociale woning wonen.

Bij Europese aanbestedingen moeten aanbestedende partijen rekening houden met de energie-efficiëntieprestatie van producten, diensten, werken en gebouwen. Aan welke eisen precies voldaan moet worden, staat hier nader toegelicht.

Om transparantie te waarborgen bij de toepassing van energie-efficiëntievereisten in het aanbestedingsproces, moeten lidstaten ervoor zorgen dat aanbestedende diensten informatie openbaar maken over de energie- efficiëntiegevolgen van opdrachten. Daarnaast moeten lidstaten ondersteuning bieden bij het toepassen van energie-efficiëntievereisten in aanbestedingen door:

Duidelijke regels vast te stellen, in elk geval over de beoordeling van levenscycluskosten, milieueffecten en -kosten

Samenwerking tussen aanbestedende diensten aan te moedigen

Om ervoor te zorgen dat de doelen van de richtlijn behaald kunnen worden, is het van belang dat er voldoende energiediensten zijn die kennis hebben op het gebied van energie-efficiëntie. Lidstaten moeten daarom een netwerk opzetten om ervoor te zorgen dat werknemers op het gebied van energie-efficiëntie bekwaam zijn. Zo moeten er certificeringsregelingen beschikbaar zijn. Ook moeten lidstaten de deelname aan certificerings-, opleidings- en onderwijsprogramma's bevorderen.

Daarnaast is het belangrijk dat de markt voor energiediensten verder ontwikkeld wordt, zodat er voldoende vraag en aanbod beschikbaar is. Zo moeten lidstaten de toegang tot de markt voor kleine en middelgrote ondernemingen bevorderen. Ook moeten lidstaten duidelijke informatie verspreiden over:

Beschikbare gekwalificeerde of gecertificeerde aanbieders van energiediensten

Beschikbare monitoring- en verificatiemethoden en regelingen voor kwaliteitscontrole

Deze inspanningen zijn gericht op het stimuleren van energiebesparing, het waarborgen van eindafnemersrechten en het ondersteunen van projecten op het gebied van energie-efficiëntie, ter bevordering van een duurzamere samenleving.

Lidstaten zijn verplicht om maatregelen ter bescherming van consumenten door te voeren. Daarbij kun je denken aan de contractuele rechten die consumenten hebben, bijvoorbeeld als klant van hun energieleverancier. Lidstaten moeten consumenten bovendien stimuleren om hun eigen maatregelen te treffen ter verbetering van energie-efficiëntie. Hierbij kun je denken aan instrumenten die gedragsverandering aanjagen. Bijvoorbeeld:

Toegang tot financiering, vouchers, subsidies en giften

Advies en ondersteuning met betrekking tot energieconsumptie, vooral voor mensen die met energiearmoede kampen

Gerichte adviesdiensten voor het midden- en kleinbedrijf

Maatregelen die inclusie en toegankelijkheid bevorderen

Een bekend probleem in verduurzaming is de zogeheten 

die kan bestaan tussen de eigenaar van een pand en de gebruiker of huurder. De eigenaar getroost zich de investeringen om de verduurzaming gestalte te geven; de huurder profiteert ervan. Dit maakt de business case een stuk minder aantrekkelijk, waardoor kansen voor energie-efficiëntie vaak niet worden benut. Lidstaten moeten hiertoe maatregelen treffen. Bijvoorbeeld:

Nieuwe incentives en vormen van financiering ontwikkelen

Dialogen aanjagen tussen de betrokken partijen (zoals lokale of regionale overheden, organisaties en dienstverleners), om zo tot een gezamenlijke aanpak te komen

Bescherming van kwetsbare consumenten en verlichten van energie-armoede

Lidstaten moeten maatregelen treffen om mensen te beschermen – en hun positie te versterken – die te maken hebben met energie-armoede of een laag inkomen. Ook anderszins kwetsbare mensen of mensen die in sociale huur wonen verdienen bescherming. Die kan bijvoorbeeld bestaan uit:

Bereikbaar en beschikbaar maken van publieke financiering

Maatregelen treffen zodat ook lagere inkomens en kwetsbare huishoudens profiteren van transities in het kader van de EED, en de voordelen niet voorbehouden blijven aan groepen die het toch al goed hadden

EU-lidstaten moeten ervoor zorgen dat klanten toegang hebben tot effectieve, onafhankelijke en efficiënte middelen om conflicten met energie-dienstverleners buiten de rechtszaal om te schikken.

En ze moeten een netwerk van experts oprichten die kunnen adviseren over onderwerpen zoals:

Maatregelen om energie-armoede op basis van inkomen, gender, gezondheid, minderheidsgroep of demografische groep te voorkomen of verhelpen

Nationale definities, indicatoren en criteria voor energiearmoede, energiearme en kwetsbare afnemers

Betaalbaarheid van kosten voor levensonderhoud

Kostenneutrale renovatie voor lagere inkomens met het oog op energie-efficiëntie

Overheidsfinanciering waarvan zowel eigenaars als huurders profiteren

Lidstaten dienen, ook bij openbare aanbestedingen, het gebruik van energiezuinige vormen van mobiliteit te stimuleren, zoals treinen, fietsen, wandelen, of gedeelde vervoersmiddelen. Dit kan worden bereikt door het moderniseren en verduurzamen van transportvoorzieningen, het bevorderen van alternatieve vervoerswijzen, en het integreren ervan in stedelijke mobiliteitsplannen.

Voor specifieke doelgroepen bestaan specifieke verplichtingen. Hier willen we twee voorname noemen: beheerders van datacentra en van elektriciteitsnetwerken.

Beheerders van datacentra zijn verplicht om:

Bepaalde informatie over hun energieprestatie publiek beschikbaar te maken, zoals over energieverbruik en het gebruik van hernieuwbare energieGebruik te maken van restwarmte, tenzij dit aantoonbaar niet haalbaar is in technische of economische zin

Hun energie-efficiëntie te verbeteren, verliezen te monitoren, regels vast te stellen rond de technische aanpassing van hun netwerken, en informatie te bieden aan andere elektriciteitscentrales m.b.t. de aansluiting op het netwerk

Het energy efficiency first-principe toe te passen in de planning van de uitbreiding, het onderhoud en de ontwikkeling van het netwerk en de investeringen die zijn gemoeid met gas en elektriciteit. De betrokken overheden moeten, in processen rond goedkeuring en monitoring van projecten en plannen, controleren of dat inderdaad gebeurt.

Specifieke verplichtingen lidstaten

De EED bevat veelal verplichtingen voor EU-lidstaten en decentrale overheden. Daarnaast zijn er verplichtingen opgenomen voor specifieke bedrijven, zoals datacentra en netbeheerders. Tot slot is er een auditverplichting opgenomen in de EED die geldt voor organisaties met een bepaald energieverbruik.

Voor wie geldt EED?

De EED is een Europese richtlijn. Nederland moet deze richtlijn implementeren in de nationale wet- en regelgeving. De volgende wetten moeten nog gewijzigd worden ter implementatie van de recente herziening van de Richtlijn:

Wet uitvoering EU-handelingen energie-efficiëntie

De implementatietermijn (11 oktober 2025) geldt ook voor deze wetten.

EED in nationale rechtsorde

De Europese lidstaten moeten er samen voor zorgen dat de energieconsumptie binnen de EU in 2030 met 11,7% is afgenomen ten opzichte van het energieverbruik dat in het 2020 EU-referentiescenario werd voorspeld. Om dat te bereiken moet elke lidstaat energie-efficiëntiemaatregelen treffen. Het einddoel is bindend; de maatregelen die de lidstaten treffen om dat doel te bereiken, zijn dat niet. Welke maatregelen een lidstaat ook kiest, ze moeten samen bijdragen aan een jaarlijkse energiebesparing die uiteindelijk optelt tot het doel van 2030.

 van de EU moeten ook proberen bij te dragen aan een ander, niet verplicht doel: een totale primaire energieconsumptie die in 2030 onder de 992,5 megaton olie-equivalent (MToe) ligt.

De EED is grotendeels gebaseerd op het Energy Efficiency First-principe. Dat is het devies voor overheden bij nieuw beleid en investeringsmaatregelen die gevolgen hebben voor energieconsumptie en -efficiëntie. Het geldt in elk geval voor de volgende sectoren:

Wat houdt het Energy Efficiency First-principe in? Het gaat uit van de gedachte dat je energiebesparing ook kunt beschouwen als een energiebron. Lidstaten moeten energie-efficiëntie daarmee ‘by design’ meenemen in beleidsontwikkeling en keuzes rond investeringen. Dat kan er bijvoorbeeld toe leiden dat een investering in energiebesparing voorrang krijgt boven een investering in de energie-infrastructuur. Het is immers voorstelbaar dat dat een grotere bijdrage levert aan de doelen van de EED. Op dit moment sturen lidstaten niet in alle sectoren apart op energiebesparing. Dit geldt bijvoorbeeld voor de bebouwde omgeving. Lidstaten – waaronder Nederland – zullen hun beleid daarom moeten aanpassen aan de nieuwe realiteit van de herziene EED en het EEF-principe.

Drop down

Grey box

Wat is EED

De Energy Efficiency Directive stelt regels en verplichtingen als het gaat om de energie-efficiëntie van Europese lidstaten. Het gaat dan bijvoorbeeld om de bebouwde omgeving. De richtlijn werd voor het eerst in 2012 aangenomen; in oktober 2023 is hij flink herzien. In de nieuwe versie zijn onder meer maatregelen opgenomen die moeten bijdragen aan het Fit for 55-doel voor 2030: 55% minder uitstoot van broeikasgassen

De lidstaten – en alle decentrale overheden en publieke organisaties daarbinnen – moeten het goede voorbeeld geven in de realisatie van de doelen van de EED. Het uiteindelijke doel qua besparing is een gemiddelde jaarlijkse energiebesparing van 1,5% tot 2030. Tot eind 2025 mag die besparing 1,3% bedragen; vanaf dan tot 2027 is dat 1,5%. Om het gemiddelde van 1,5% in 2030 te halen moeten landen vanaf 2028 een jaarlijkse besparing van 1,9% realiseren. Al met al moet dit resulteren in een totale besparing tot 2030 van 11,7%. Dit verplichte besparingsdoel geldt tot 31 december 2026 niet voor lokale overheden met minder dan 50.000 inwoners. Voor lokale overheden met minder dan 5000 inwoners gaat het pas gelden vanaf 31 december 2029.

Om de doelen van de EED te bereiken, moeten decentrale overheden in hun langetermijnplanning specifieke energie-efficiëntiemaatregelen opnemen, zoals plannen over decarbonisatie of duurzame energie. Het is van belang dat bij het maken van die plannen relevante belanghebbenden worden betrokken, zoals energieagentschappen en kwetsbare groepen in de samenleving.

Daarnaast moeten decentrale overheden maatregelen treffen om de negatieve effecten van de energie-efficiëntiemaatregelen op huishoudens met een laag inkomen die in energiearmoede verkeren of kwetsbare groepen te beperken.

Leidende rol van de publieke  XXXXX

In Europese aanbestedingsprocedures zijn decentrale overheden verplicht om diensten, producten, gebouwen en werkzaamheden af te nemen die in hoge mate energie-efficiënt zijn, tenzij dit technisch niet haalbaar is. De Europese drempelwaarden worden elke twee jaar opnieuw vastgesteld door de Europese Commissie. Als een opdracht gelijk of hoger is dan de gestelde drempelwaarde, moet de aanbestedende dienst dus voldoen aan de gestelde energie-efficiëntie eisen. Voor de actuele drempelwaarden: klik hier.

De richtlijn stelt specifieke energie-efficiëntie-eisen waar aanbestedende diensten/decentrale overheden zich aan moeten houden tijdens Europese aanbestedingsprocedures. De eisen zijn als volgt:

Als producten vallen onder een gedelegeerde handeling van Verordening (EU) 2017/1369 tot vaststelling van een kader voor energie-etikettering of Richtlijn 2010/31/EU betreffende de energieprestatie van gebouwen, moeten die producten onder binnen de gevraagde energie-efficiëntieklasse vallen.

Als producten vallen onder een uitvoeringsmaatregel van de Ecodesign richtlijn, moeten de producten voldoen aan de gestelde energie-efficiëntiebenchmarks.

Aanbestedende partijen mogen alleen handen uit de hoogste brandstofrendementsklasse kopen, zoals vastgelegd in Verordening(EU)2020/740

Aanbestedende partijen moeten in aanbestedingen voor dienstverleningscontracten eisen dat de nieuwe producten die diensten gebruiken voor de opdracht, voldoen aan de energie-efficiëntie-eisen die in de richtlijn zijn gesteld. Bijvoorbeeld: als een dienstverlener voor de uitvoering van een opdracht nieuwe banden moet kopen, moeten deze uit de hoogste brandstofrendementsklasse komen.

Als de energie-efficiëntie van een product of dienst onder EU-wetgeving over groen aanbesteden valt, moeten aanbestedende partijen er alles aan doen om aan ten minste technische specificaties te voldoen. Dit geldt onder andere voor datacentra, serverruimtes en clouddiensten, straatverlichting en verkeerslichten, computers, monitoren, tablets en smartphones.

Aanbestedende partijen mogen alleen gebouwen kopen of huurovereenkomsten sluiten voor gebouwen die ten minste bijna-energieneutraal zijn, tenzij het doel van de aankoop is om een grondige renovatie of afbraak uit te voeren.

Ook als er voor een opdracht geen specifieke energie-efficiënte eisen zijn opgenomen in de richtlijn, moeten aanbestedende partijen nog steeds het Energy Efficiency First principe toe te passen.

Om transparantie te waarborgen, moeten aanbestedende partijen informatie over de energie- efficiëntiegevolgen van opdrachten publiceren op Tenders Electronic Daily.

Aanbestedingen

Voor organisaties met een jaarlijks energieverbruik van 85 terajoules en meer, geldt dat zij vanaf 11 oktober 2027 een Energy Management System moeten inrichten. Een EMS is een systeem dat in real-time het energieverbruik van de organisatie meet en ontsluit via dashboards, en de organisatie zo in staat stelt om problemen te traceren en verbeteringen door te voeren.

Vanaf 11 oktober 2026 moeten organisaties met een gemiddeld jaarlijks energieverbruik van 10 terajoules en die geen EMS hebben, ten meer ten minste elke 4 jaar een energie-audit uit laten voeren. Deze audits moeten voldoen aan criteria die de lidstaten vaststellen, op basis van richtlijnen van de EU:

, gemeten, traceerbare operationele data over energieverbruik en energiebelasting

De audit biedt een gedetailleerd inzicht in het energieverbruik van gebouwen en industriële activiteiten, inclusief transport

De audit brengt mogelijke maatregelen in kaart voor energiebesparing

De audit brengt het potentieel in kaart voor kosteneffectief gebruik of opwek van hernieuwbare energie

De audit maakt waar mogelijk gebruik van kostenanalyses die de gehele life cycle omvatten

De audit biedt een betrouwbaar beeld van de overall energie-prestaties en mogelijke verbeteringen

De geaudite organisatie moet een plan opstellen waarin staat hoe de aanbevelingen uit de audit zullen worden geïmplementeerd.

Organisaties die niet aan deze eisen moeten voldoen, worden gestimuleerd om toch audits te ondergaan en aanbevelingen door te voeren, bijvoorbeeld door technische of financiële ondersteuning vanuit lidstaten.

Energy Management Systems en XXX

Ongeveer de helft van alle energieverbruik binnen de EU wordt besteed aan verwarming en koeling. De grootverbruikers hierbinnen zijn de bebouwde omgeving en de industrie. Het spreekt voor zich dat de 

aanzienlijk is; de EU zet in op terugdringing hiervan, door het aandeel van hernieuwbare energie te vergroten. In het kader van energie-efficiëntie moeten lidstaten en decentrale overheden werk maken van hergebruik van restwarmte en restkoude, en de weg vrij maken voor integratie van energievoorziening, verwarming en koeling.

Als onderdeel van het Energy Efficiency Directive stellen lidstaten sinds 2012 elke 5 jaar een uitgebreide 

op. Daarin zijn ook de kansen voor energie-efficiëntie in dit kader opgenomen. De meest recente analyse van Nederland stamt uit 2020; je vindt deze hier. Voor analyses van de andere lidstaten: klik hier.

Decentrale overheden moeten hun eigen plannen voor verwarming en koeling opstellen. Deze plannen moeten onder andere een overzicht bevatten waarin de mogelijkheden voor een hogere energie-efficiëntie aan bod komen. Dit geldt in elk geval voor gemeenten met een bevolking van meer dan 45.000 inwoners.

Lidstaten zijn verplicht om ondersteuning te verlenen aan lokale en regionale overheden bij de implementatie van efficiëntie-maatregelen. Zo ontwikkelen lidstaten aanbevelingen om decentrale overheden te helpen bij de uitvoering van hun beleid. Daarnaast moeten lidstaten ondersteuning bieden op onder andere financieel en technisch gebied.

Analyse en Planning van warmte- XXX

De EED is op 4 december 2012 in werking getreden

De eerste herziening van de EED is op 24 december 2018 in werking getreden

De herziene EED (2023/1791) is op 20 september 2023 gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie

De herziene EED is op 10 oktober 2023 in werking getreden

Uiterste implementatiedatum: 11 oktober 2025, status: Richtlijn nog niet (volledig) geïmplementeerd

Beta

versie -

Lees meer

Energy Efficiency Directive

Status

EED Highlights 1

EED Highlights 2

Relevante CircuLaw thema's

Verwante CircuLaw-instrumenten

Relevante Europese wetgeving

Doe met ons mee

Volg ons op:

Productketens

Over CircuLaw

Doe met ons mee

Volg ons op: